روان کننده بتن چیست ؟ کاربرد و انواع روان کننده بتن
بتن به عنوان یکی از پر کاربرد ترین مصالح ساختمانی، نقش حیاتی در صنعت ساخت و ساز ایفا می کند. با این حال، ویژگی های فیزیکی و مکانیکی بتن همواره چالش برانگیز بوده و بهبود این خصوصیات از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این راستا، استفاده از افزودنی های شیمیایی مانند روان کننده های بتن نقش کلیدی را ایفا می کنند. در این مقاله، ابتدا به بررسی انواع روان کننده های بتن و مکانیزم های عملکرد آن‌ها پرداخته و سپس، به سایر موارد در رابطه با این افزودنی پر مصرف می پردازیم.
فهرست مطالب
روان کننده بتن چیست؟
روان کننده بتن یکی از مهم ترین افزودنی های شیمیایی در صنعت ساخت و ساز است که نقش بسیار مهمی در بهبود مشخصات و کارایی بتن ایفا می کند. این افزودنی ها با کاهش مقدار آب مورد نیاز برای ترکیب بتن، موجب بهبود خواص مکانیکی و دوام بتن می شوند. روان کننده ها به طور عمده با کاهش کشش سطحی آب و افزایش پخش پذیری ذرات سیمان، به بهبود کارایی بتن و قابلیت پمپاژ آن کمک می کنند. همچنین با کاهش افت روانی بتن در زمان حمل و ریختن، از جدا شدگی سنگدانه ها و چکه کردن آب جلوگیری می کنند. این امر موجب افزایش مقاومت و استحکام نهایی بتن می شود. انواع مختلفی از روان کننده ها با کاربرد های گوناگون در صنعت ساخت و ساز وجود دارد که انتخاب نوع مناسب آن ها بستگی به شرایط پروژه، نوع بتن مورد نیاز و الزامات فنی دارد. در ادامه به معرفی انواع مختلف این مواد می پردازیم.
انواع روان کننده بتن
روان کننده های بتن، انواع مختلفی دارند که هر کدام از ویژگی ها و کاربردهای خاص خود برخوردار می باشند. در ادامه ی این مقاله با ما همراه باشید تا شما عزیزان را با انواع مختلف این ماده ی افزودنی به خوبی آشنا کنیم.
انواع روان کننده بتن بر اساس پایه ی تشکيل دهنده
روان کننده های بتن با توجه به پایه و ساختار شیمیایی به انواع مختلفی تقسیم می شوند که هر کدام از ان ها از ویژگی ها و کاربردهای خاصی برخوردار می باشند.
• یکی از پر کاربرد ترین انواع روان کننده ها، روان کننده های بر پایه لیگنوسولفونات ها هستند. این مواد افزودنی از مشتقات لیگنین چوب تولید می شوند و به طور گسترده ای در بتن های معمولی مورد استفاده قرار می گیرند. لیگنوسولفونات ها با کاهش آب مورد نیاز برای رسیدن به قوام مطلوب بتن، باعث افزایش مقاومت و دوام بتن می شوند. همچنین این روان کننده ها بر خواص رئولوژیکی و کارایی حمل و ریزش بتن نیز تاثیر مثبتی دارند.
روان کننده های بر پایه نفتالین سولفونات نیز از جمله پر کاربرد ترین انواع این مواد افزودنی هستند. این دسته از روان کننده ها که از الکل های چند عاملی مشتق شده اند، اثر بخشی خوبی در بهبود خواص بتن از جمله افزایش قوام و کاهش آب دارند. روان کننده های بر پایه نفتالین سولفونات معمولا برای ساخت بتن های با کارایی بالا مورد استفاده قرار می گیرند.
روان کننده های بر پایه ملامین سولفونات نیز یکی دیگر از انواع پر کاربرد این مواد افزودنی هستند. این روان کننده ها که از واکنش سولفیت ها با فرمالدئید به دست می آیند، مشابه لیگنو سولفونات ها عمل کرده و باعث کاهش آب و افزایش قوام بتن می شوند. ملامین سولفونات ها به ویژه در تولید بتن های با مقاومت بالا کاربرد دارند.
روان کننده های بر پایه پلی کربوکسیلات نیز یک دسته دیگر از این مواد افزودنی هستند که شامل اتر های پلی کربوکسیلیک اسید می باشند. این روان کننده ها از قابلیت بسیار بالایی در کاهش آب بتن بر خوردار هستند و برای تولید بتن های با کارایی بسیار بالا مورد استفاده قرار می گیرند. پلی کربوکسیلات ها همچنین باعث افزایش زمان گیرش اولیه بتن و بهبود خواص رئولوژیکی آن می شوند.
در نهایت، روان کننده های بر پایه قند ها مانند گلوکز و ساکارز نیز از جمله انواع دیگر این مواد افزودنی هستند که به صورت طبیعی عمل روان کنندگی دارند. این نوع روان کننده ها معمولا برای ساخت بتن های ویژه و خاص مورد استفاده قرار می گیرند.
انتخاب نوع روان کننده مناسب برای هر پروژه ساختمانی بستگی به ملاحظات فنی، اقتصادی و زیست محیطی دارد. هر نوع از روان کننده های بتن با توجه به ویژگی های خاص خود می تواند به بهبود خواص بتن از جمله قوام، مقاومت و دوام کمک کند. بنابراین انتخاب مناسب روان کننده با توجه به شرایط پروژه و اهداف طراحی بتن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
روان کننده پلی کربوکسیلات
روان کننده های بتن بر پایه پلی کربوکسیلات اتر یکی از انواع رایج روان کننده های شیمیایی هستند که در صنعت ساخت و ساز مورد استفاده قرار می گیرند. این مواد افزودنی به عنوان یک تکنولوژی پیشرفته در صنعت بتن محسوب می شوند. روان کننده های پلی کربوکسیلات اتر از اتر های پلی کربوکسیلیک اسید تشکیل شده اند و ساختار شیمیایی آن ها بر اساس زنجیره های طولانی کربنی است که گروه های کربوکسیلیک اسید دارند. این ترکیبات دارای بار الکتریکی منفی زیادی هستند و به لحاظ الکترواستاتیکی عمل می کنند. وقتی این روان کننده ها در مخلوط بتن پخش می شوند، باعث پراکندگی و روانی بهتر ذرات سیمان می گردند. این ویژگی به دلیل نیرو های دافعه الکترواستاتیکی است که بین ذرات سیمان و مولکول های روان کننده ایجاد می شود. در نتیجه، این امر منجر به کاهش میزان آب مورد نیاز در مخلوط بتن می گردد.
روان کننده های پلی کربوکسیلات اتر دارای خاصیت کاهندگی آب بسیار قوی هستند و با کاهش میزان آب مصرفی، باعث افزایش مقاومت نهایی بتن نیز می شوند. این مواد افزودنی، همچنین سازگاری بسیار خوبی با انواع سیمان های موجود در بازار دارند. به طور کلی، روان کننده‌های پلی کربوکسیلات اتر به عنوان یکی از پیشرفته ترین و کار آمد ترین مواد افزودنی برای بتن در نظر گرفته می شوند. این محصولات علاوه بر بهبود خصوصیات روانی مخلوط بتن، منجر به افزایش مقاومت نهایی و دوام بتن نیز می گردند. استفاده از این روان کننده ها می تواند در ساخت انواع سازه های بتنی مقاوم و پایدار نقش بسزایی ایفا کند.
انواع روان کننده بتن بر اساس تأثیر گیرش
روان کننده های بتن را می توان باتوجه به تأثیر گیرش اولیه، به دو دسته زودگیر و دیرگیر تقسیم کرد که ادامه هر یک از ان ها را به طور کامل بررسی خواهیم کرد.
روان کننده های زودگیر باعث شروع سریع تر واکنش های هیدراتاسیون سیمان و گیرش سریع تر بتن می شوند. بیشتر این روان کننده ها شامل کلرید کلسیم و نیترات کلسیم هستند. این روان کننده ها برای بتن ریزی در هوای سرد و زمستان مناسب هستند. کلرید کلسیم باعث افزایش سرعت هیدراتاسیون سیمان و شروع زود تر واکنش های گیرش می شود. نیترات کلسیم نیز اثر مشابهی دارد و باعث افزایش سرعت گیرش بتن می شود. این افزودنی ها موجب کاهش زمان مورد نیاز برای قالب بندی می شوند و در نتیجه باعث صرفه جویی در زمان و هزینه ساخت می گردند. با این حال، باید توجه داشت که استفاده ی بیش از حد مجاز از این روان کننده های زودگیر می تواند باعث ایجاد ترک خوردگی و کاهش مقاومت بتن شود.
روان کننده های دیرگیر شامل قند ها، الکل ها و اسید های آلی هستند. در تابستان و هوای گرم، برای جلوگیری از گیرش سریع بتن مفید می باشند. این افزودنی ها باعث کند تر شدن واکنش های هیدراتاسیون سیمان و به تأخیر افتادن زمان گیرش اولیه بتن می شوند. این ویژگی آن ها امکان حمل و پمپاژ بتن را در مسافت های طولانی تر فراهم می کند و در شرایط آب و هوایی گرم، از سخت شدن زود هنگام بتن در قالب ها جلوگیری می کند. استفاده مناسب از این روان کننده ها می تواند باعث افزایش زمان کار پذیری بتن و بهبود قابلیت اجرای آن شود. اما در صورت استفاده بیش از حد، ممکن است باعث به تأخیر افتادن بیش از حد گیرش و سخت شدن بتن شوند که مشکلات اجرایی ایجاد می کند.
روان کننده بر پایه آب
روان کننده های بر پایه آب یکی از انواع افزودنی های مهم اند که به بتن اضافه می شوند تا روانی و کارایی آن را افزایش دهند. روان کننده های بر پایه آب به دلیل استفاده از ترکیبات آبی، سازگاری بیشتری با محیط زیست دارند. این نوع روان کننده ها معمولاً بر پایه ترکیباتی مانند پلی نفتالن سولفونات ساخته می شوند. اصل کار این افزودنی ها بر اساس کاهش میزان آب مورد نیاز برای تهیه بتن است. با افزودن این مواد به مخلوط بتن، میزان آب مصرفی کاهش یافته و در نتیجه مقاومت فشاری بتن افزایش می یابد. با توجه به نسبت روان کننده بتن این امردر اصل به دلیل کاهش نسبت آب به سیمان در مخلوط بتن اتفاق می افتد. روان کننده های بر پایه آب می توانند اسلامپ بتن را تا 12 سانتی متر افزایش دهند. این میزان افزایش در اسلامپ به معنی بهبود روانی و کارایی بتن است که به نوبه خود مزایای فراوانی در فرآیند اجرای بتن به دنبال دارد. میزان مصرف این افزودنی ها معمولاً بین 1.5 تا 5 درصد وزن سیمان است که بسته به نوع طرح اختلاط بتن و شرایط محیطی، می تواند متفاوت باشد.
کاربرد روان کننده بتن
روان کننده های بتن کاربرد های متنوعی دارند که به طور گسترده در صنعت ساخت و ساز مورد استفاده قرار می گیرند. اصلی ترین کاربرد آن ها افزایش روانی و کارایی بتن است. روان کننده ها با کاهش اصطکاک داخلی بتن، مقدار آب مورد نیاز برای رسیدن به روانی مطلوب را کاهش می دهند. این امر علاوه بر بهبود قابلیت اجرا و پمپ پذیری بتن، موجب افزایش مقاومت نهایی آن نیز می شود. از دیگر کاربردهای مهم روان کننده ها، جلوگیری از جدا شدگی سنگدانه ها و آب انداختگی بتن است. این مواد با کاهش میزان آب مصرفی و بهبود پخش یکنواخت ذرات در مخلوط بتن، از تجمع سنگدانه ها و آب اضافی در سطح جلوگیری کرده و یکپارچگی و یکنواختی بتن را افزایش می دهند. همچنین روان کننده ها قابلیت انتقال و پمپ پذیری بتن را بهبود می بخشند که به ویژه در ساخت سازه های بلند و پیچیده، اهمیت زیادی دارد.
علاوه بر این، برخی روان کننده ها با کاهش نفوذپذیری بتن، مقاومت آن در برابر نفوذ آب و مواد شیمیایی را افزایش می دهند. این موضوع در ساخت سازه های دریایی، پل ها و سایر سازه های مواجه با محیط های خورنده بسیار حائز اهمیت است. همچنین استفاده از روان کننده ها موجب بهبود کارایی بتن در دما های پایین می شود که به ویژه در اقلیم های سرد کاربرد دارد. یکی دیگر از کاربرد های مهم روان کننده ها، تولید بتن خود تراز شونده است. این نوع از بتن که به دلیل روانی بسیار بالا به راحتی جریان یافته و به شکل مورد نظر در قالب ها قرار می گیرد، بدون نیاز به تراکم مکانیکی اجرا می شود. این ویژگی موجب افزایش سرعت و کاهش هزینه اجرای پروژه های ساختمانی می شود. همچنین برخی روان کننده ها با فعال کردن مکانیسم های شیمیایی، علاوه بر افزایش روانی، مقاومت و دوام بتن را نیز بهبود می بخشند.
بررسی مکانیزم اثر روان کننده بتن
روان کننده های بتن با استفاده از چندین مکانیسم مختلف موجب بهبود خواص و روانی بتن می شوند. یکی از مهم ترین این مکانیسم ها، پراکندگی الکترواستاتیکی می باشد. بسیاری از روان کننده ها دارای بار الکتریکی هستند و زمانی که روی ذرات سیمان پخش می شوند، باعث دفع الکترواستاتیکی و پراکندگی این ذرات می گردند. این پراکندگی، سبب کاهش اصطکاک و چسبندگی بین ذرات سیمان شده و در نتیجه، روانی بتن را افزایش می دهد. مکانیسم دیگر، کاهش کشش سطحی است. روان کننده ها با کاهش کشش سطحی آب، مانع چسبندگی و جذب آب توسط ذرات سیمان می شوند. در نتیجه، کارایی و روانی بتن ارتقا پیدا می کند. برخی از روان کننده ها مانند نفتالین سولفونات نیز با ایجاد یک فیلم روغنی روی سطح ذرات، اصطکاک را کاهش داده و موجب بهبود روانی بتن می گردند.
حباب زایی نیز یکی دیگر از مکانیسم های مؤثر است. روان کننده هایی همچون پودر آلومینیوم با ایجاد حباب های هوا در بتن، موجب افزایش روانی آن می شوند. این حباب ها به عنوان یک روغن عمل کرده و اصطکاک بین ذرات را کاهش می دهند. برخی روان کننده ها همچنین از طریق واکنش های شیمیایی با سیمان، موجب تسریع یا کند سازی گیرش بتن می شوند. بنابراین با انتخاب نوع مناسب روان کننده، می توان گیرش بتن را به گونه ای تنظیم کرد که با نیاز های کاربردی پروژه مطابقت داشته باشد. همچنین روان کننده ها با کاهش اصطکاک با قالب، موجب پر شدن بهتر قالب و کاهش حباب هوا می شوند. این اثر قالب بری، به ویژه در قالب های پیچیده و با مقیاس بزرگ بسیار حائز اهمیت است.
در کل، روان کننده های بتن با استفاده از مکانیسم های مختلف از جمله پراکندگی الکترواستاتیکی، کاهش کشش سطحی، ایجاد فیلم روغنی، حباب زایی، واکنش های شیمیایی و اثر قالب بری، موجب بهبود خواص و روانی بتن می شوند. انتخاب نوع مناسب روان کننده با توجه به نیاز های پروژه، یک عامل کلیدی در دستیابی به خصوصیات بتن مطلوب است.
بهترین مارک روان کننده بتن
در این بخش از مقاله به بررسی یکی از بهترین مارک های روان کننده بتن خواهیم پرداخت. مارک MasterPlast 504 یک روان کننده بتن بسیار پر کاربرد و محبوب است که قابلیت های فوق العاده‌ای دارد. این محصول با افزایش اسلامپ بتن و کاهش مصرف آب، موجب افزایش مقاومت بتن در مدت زمان کوتاه می گردد. به همین دلیل، از MasterPlast 504 به طور گسترده در بتن ریزی های پروژه های مهم و استراتژیک استفاده می شود. مهم ترین ویژگی های این روان کننده بتن عبارت اند از: افزایش کارایی بتن، بهبود خواص رئولوژیکی، افزایش مقاومت فشاری و خمشی بتن، کاهش نسبت آب به سیمان و در نتیجه افزایش دوام بتن. این محصول براساس استاندارد های معتبر بین المللی مانند ASTM C494 و ملی ایران (ISIRI 2930) تولید و عرضه می شود.
MasterPlast 504 در طیف گسترده ای از کاربردها مانند بتن ریزی فونداسیون، ساخت سقف و ستون ها، دیواره های حائل، سد سازی و همچنین برج سازی به کار برده می شود. این روان کننده علاوه بر افزایش سهولت اجرا، امکان کاهش مصرف سیمان را نیز فراهم می آورد که در نهایت باعث کاهش هزینه های پروژه می گردد. با توجه به مزایای متعدد MasterPlast 504، این مارک به عنوان یکی از بهترین و کارآمد ترین روان کننده‌ه ای بتن در بازار شناخته می شود. کیفیت بالا، عملکرد مطلوب و انطباق با استاندارد های معتبر جهانی از جمله دلایل محبوبیت این محصول در بین مهندسان و پیمانکاران ساختمانی است.
شیوه ی مصرف روان کننده بتن
روان کننده های بتن انواع مختلفی دارند که شامل روان کننده های پودری، مایع و غیره می باشند. روش مصرف هر یک کمی متفاوت است که در ادامه به ان ها می پردازیم. روان کننده های پودری معمولا به صورت خشک با سیمان مخلوط می شوند و سپس به بتن اضافه می گردند. این روش باعث پراکندگی یکنواخت روان کننده در سراسر بتن می شود. روان کننده های مایع پس از مخلوط شدن با اب، به بتن تازه افزوده می گردند. این روش نیز باعث توزیع یکنواخت روان کننده در بتن می شود. در روش مستقیم، روان کننده مایع به طور مستقیم به بتن تازه اضافه می شود. این روش ساده تر است اما نیاز به اختلاط کافی دارد تا روان کننده به صورت یکنواخت در بتن پخش شود. در روش غیرمستقیم، ابتدا روان کننده با بخشی از آب و مواد سیمانی مخلوط می شود و سپس به بتن اضافه می گردد. این روش باعث پراکندگی یکنواخت تر روان کننده می شود.
زمان افزودن روان کننده های مایع معمولاً پس از افزودن 80 درصد آب بتن است. این زمان بندی به منظور دستیابی به کارایی مطلوب بتن انجام می شود. در هر روشی، اختلاط کافی پس از افزودن روان کننده ضروری است (حداقل 5 دقیقه) تا روان کننده به طور یکنواخت در بتن پخش شود. در کل، انتخاب روش مناسب افزودن روان کننده به بتن بر اساس نوع روان کننده و شرایط اجرا، می تواند تاثیر زیادی بر کارایی و خواص نهایی بتن داشته باشد.
